USAMODZIELNIANI WYCHOWANKOWIE
którzy opuścili rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną
Podstawę prawną usamodzielniania osób opuszczających od dnia 1 stycznia 2012 r. jedną z form pieczy zastępczej, tj. rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną stanowi ustawa z dnia
9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jednolity Dz. U.
z 2022 r. poz. 447 z późn. zm.).
Rodzaje przyznawanej pomocy określone zostały w art. 140 ust. 1 ww. ustawy. Zgodnie z nim osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną przyznaje się pomoc na:
- kontynuowanie nauki,
- usamodzielnienie,
- zagospodarowanie;
- a także udziela się pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, zatrudnienia.
Przyznanie pomocy osobie usamodzielnianej na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie i zagospodarowanie jest uzależnione od długości pobytu w pieczy zastępczej (art. 141 ust. 1 ustawy o wpieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej). Osoba usamodzielniana może ubiegać się o przyznanie ww. pomocy, jeśli przebywała w pieczy zastępczej przez okres co najmniej:
- 3 lat – w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną (przez rodzinę spokrewnioną należy rozumieć wstępnych lub rodzeństwo);
- 1 roku – w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną.
Do ww. okresów wlicza się również (art. 141 ust. 2 ustawy o wpieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej):
- okresy pobytu w domu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz w schronisku dla nieletnich, zakładzie poprawczym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, specjalnym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii, zapewniającym całodobową opiekę, i młodzieżowym ośrodku wychowawczym, jeżeli orzeczenie sądu o umieszczeniu w pieczy zastępczej nie zostało uchylone;
- okres pobytu osoby pełnoletniej w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej (na zasadach określonych w art. 37 ust. 2 ustawy, tj. osoba pełnoletnia ucząca się w szkole, zakładzie kształcenia nauczycieli, w uczelni, u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego lub legitymuje się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i uczy się w szkole, w zakładzie kształcenia nauczycieli, w uczelni, na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia, u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego).
- Pomoc na kontynuowanie nauki
Otrzymuje ją osoba usamodzielniana, jeżeli kontynuuje naukę: w szkole, w zakładzie kształcenia nauczycieli, na uczelni, na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia, u pracodawców w celu przygotowania zawodowego. Pomoc ta przyznawana jest na czas nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 25. roku życia. Przysługuje ona w czasie trwania odpowiednio roku szkolnego, roku akademickiego, kursu lub przygotowania zawodowego.
Pomoc na kontynuowanie nauki nie przysługuje w przypadku, gdy osoba usamodzielniana (art. 147 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej):
- kontynuuje naukę w szkole ponadgimnazjalnej lub uczelni, która zapewnia nieodpłatną naukę i nieodpłatne pełne utrzymanie;
- bez uzasadnionych powodów zmieniła trzykrotnie, na tym samym poziomie kształcenia, szkołę, zakład kształcenia nauczycieli lub uczelnię, kurs lub przygotowanie do wykonywania zawodu;
- została umieszczona w zakładzie karnym.
- Pomoc na usamodzielnienie
Pomoc na usamodzielnienie reguluje art. 149 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Wysokość pomocy na usamodzielnienie reguluje art. 149 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Pomoc na usamodzielnienie może zostać wypłacona, w zależności od ustaleń indywidualnego programu usamodzielnienia, jednorazowo lub w ratach, nie później jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26 roku życia.
W przypadku gdy osoba usamodzielniana otrzymuje pomoc na kontynuowanie nauki, pomoc na usamodzielnienie jest wypłacana po zakończeniu nauki. W uzasadnionych przypadkach może zostać wypłacona w trakcie wypłacania pomocy na kontynuowanie nauki.
W przypadku ubiegania się o ww. pomoc nie uwzględnia się sytuacji dochodowej osoby usamodzielnianej oraz wszystkich osób prowadzących z nią wspólne gospodarstwo domowe.
- Pomoc na zagospodarowanie
Pomoc na usamodzielnienie reguluje art. 150 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Pomoc na zagospodarowanie jest wypłacana jednorazowo, nie później niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26 roku życia, w wysokości nie niższej niż 1500 zł, a w przypadku osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności w wysokości nie niższej niż 3000 zł. Pomoc ta może być przyznana w formie rzeczowej (art. 150 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej).
W przypadku ubiegania się o ww. pomoc nie uwzględnia się sytuacji dochodowej osoby usamodzielnianej oraz wszystkich osób prowadzących z nią wspólne gospodarstwo domowe.
Warunkiem przyznania pomocy jest pobyt w jednej z ww. form pieczy zastępczej na podstawie postanowienia sądu.
Wysokość pomocy na zagospodarowanie reguluje art. 150 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia
24 marca 2024 r., wysokość świadczeń wynosi:
e) art. 146 ust. 2 ustawy – wynosi nie mniej niż 759 zł;
f) art. 149 ust. 1 pkt 1 ustawy – wynosi nie mniej niż 4998 zł;
g) art. 149 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy – wynosi nie mniej niż 9991 zł;
h) art. 149 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy – wynosi nie mniej niż 4998 zł;
i) art. 149 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy – wynosi nie mniej niż 2500 zł;
j) art. 150 ust. 1 ustawy – wynosi nie mniej niż 2272 zł, a w przypadku osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności wynosi nie mniej niż 4542 zł.